سلام!
دوستانی که با ماکتسازی آشنایی دارن یا معمار هستن یا مثل من به ساخت ماکت و جمعآوری اون علاقه دارن، حتماً میدونن که مقیاس (Scale) ماکت چیه.
این یادداشت، برای اون عزیزانیه که شاید اصلاً نمیدونن مقیاس یعنی چی و میخوان اطلاعات بیشتری دربارهش داشته باشن.
حتماً موقع تماشای ماکت و یا خرید یک ماکت یا حتی خودروی اسباب بازی، متوجه شدید که عددی برای مثال به صورت «1/32» یا «1:32» در قسمتی از اون ماکت یا اسباببازی نوشته شده. شاید بعضی از ما بدون توجه به این عدد از کنار ماکت رد بشیم و شاید خیلیهای دیگه، برامون سؤال پیش بیاد که این عدد چه معنایی داره.
بهتره که قبلش یک توضیح کوتاه بدم که ماکت چیه؟ خلاصه و مختصر و مفیدش اینه که ماکت، حجم یا وسیلهایه که از یک پدیدهی طبیعی یا انسانی، در ابعادی کوچکتر ساخته میشه. یک ماکت، میتونه یک خودروی ساخته شده از گِل با ابعاد واقعی (به عنوان پیشنمونه در صنایع خودروسازی) یا یک اسباببازی به اندازهی یک بند انگشت باشه!
حالا سؤال پیش میاد که ابعاد یک ماکت رو چه چیزی تعیین میکنه؟ جواب سادهست: هدف ساخت ماکت!
یک کارخانهی خودرو سازی رو در نظر بگیرید که میخواد یک محصول جدید بسازه. مشخصه که قبل از تولید انبوه، یک سری آزمایشات باید روی اون خودرو انجام بشه. یکی از تستهایی که روی خودرو انجام میشه، تست تونل باد هست که برای آزمایش میزان آئرودینامیک بودن خودرو و مقاومت اون در برابر جریان هوا انجام میگیره. اصولاً برای این کار، از یک ماکت استفاده میشه. جنس این ماکت میتونه از چوب یا فوم باشه. نکته اینجاست که این ماکت کاملاً در ابعاد خودروی واقعی ساخته میشه و درست به همون اندازهست. این رو یادتون باشه!
حالا یک دانشجوی معماری رو در نظر بگیرید که به عنوان پروژهش، تصمیم گرفتم فضاسازی محوطهی یک مجتمع مسکونی با 12 بلوک رو انجام بده! کاملاً مشخصه که این دانشجو، باید ابعاد کارِ خودش رو اونقدر کوچیک کنه که بتونه ماکت اون محوطه به همراه بلوکها و طرحهای خودش رو در اندازهی کوچکی درست کنه. این ماکت، میتونه 100 برابر کوچیکتر از محوطه و ساختمانهای اصلی باشه.
به زبان ساده، اون ماکتی که شرکت خودروسازی استفاده میکنه دارای مقیاس «1/1» یا «1:1» هست و ماکتی که این دانشجوی گرامی باید درست کنه، در مقیاس «1/100» یا «1:100».
یک مثال دیگه بزنم: قسمت اصلی کلکسیون خودروهای من رو خودروهایی با مقیاس «1/24» تشکیل میدن. یکی از خودروهای این مجموعه که بسیار هم بهش علاقه دارم، یک دستگاه مرسدس بنز S500 مشکی رنگه. به بیان ساده، اگه من 24 تا از این ماکت داشته باشم و اونها رو پشت سرِ هم روی زمین بچینم، طولش به اندازهی طول یک مرسدس بنز S500 واقعی میشه! به همین راحتی!
برای اینکه بیشتر با مقیاسهای مورد استفاده در ماکت خودرو آشنا بشید، نگاهی به این تصویر بندازید:
یادتون باشه که اندازهی نهایی یک ماکت، ارتباط مستقیمی با اندازهی سازهی اصلی داره. بنابراین نمیشه گفت که طول ماکت یک خودرو در مقیاس 1/24، همیشه 33 سانتیمتره!
نکتهی دیگه هم اینکه مقیاسهای مورد استفاده در معماری با مقیاسهای ماکت خودرو و هواپیما و کشتی و ... فرق داره. مقیاسهای عادی ماکت معماری، 1/50، 1/100، 1/200، 1/500 و شاید هم 1/1000 هست. البته این وسط استثناهایی هم وجود داره. برای مثال ماکتی که من از یک خانه درست کردم، در مقیاس 1/24 بود.
نکتهی آخر هم اینکه در کنار ماکت، چیز دیگهای هم وجود داره به اسم «دیوراما» (Diorama). دیوراماها، ماکتهایی هستن که مقیاس خیلی کوچکی ندارن (عموماً در مقیاسهای بین 1/50 تا 1/18 ساخته میشن) و دارای جزئیات بسیار بسیار دقیقی هستن. دیوراماها، علاوه بر زیبایی خارقالعاده، در فیلمبرداری و عکاسی هم استفاده میشن. تصاویر زیر مربوط به یک دیوراما، ساخت آقای جاشوا اسمیت در مقیاس 1/20 هست که با مراجعه به وبسایتش میتونید کارهای دیگهش رو هم ببینید.
میتونید جزئیات دقیق این دیوراما رو ببینید و لذت ببرید! توی عکس سوم، میتونید اندازهی اجزای دیوراما رو در مقایسه با یک سکه مشاهده کنید!